نارسا خوانی چیست ؟ نارسا خوان کیست؟

نارسا خوانی چیست و نارسا خوان کیست؟

مشکلات خواندن مهم ترین عامل عدم موفقیت در مدرسه دانسته شده است و در واقع ساده ترین نشانه ای است که با کمک آن می توان شکست کودک را در بسیاری از زمینه های تحصیلی پیش بینی کرد. خواندن پایه مشترک موفقیت در تمام زمینه های تحصیلی است و باید اهمیت خاصی برای آن قائل شویم.

در ارتباط با مشکل خواندن کودک، برخوردهای مختلفی از سوی والدین و معلمان صورت می گیرد. برخی والدین با اظهار به اینکه این گونه کودکان در روابط اجتماعی، بازی با همسالان و صحبت کردن هیچگونه مشکلی ندارند و تنها در خواندن و نوشتن رفتار متفاوت و چشمگیری دارند. دلیل آن را بی رغبتی به مدرسه و درس و بی دقتی.

حواس پرتی ناشی از شیطنت و... می دانند و کودک را تحت فشار قرار داده و با تمرینات اجباری به ظاهر مشکل وی را حل نموده ولی در واقع مشکل همچنان باقی می ماند و بی رغبتی دانش آموز را به درس بیشتر می کند. برخی دیگر که به مشکل آگهی دارند با کمک گرفتن از مشاورین و معلمین خصوصی، روان شناسی و گفتار درمان مشکل واقعی را می شناسد و برای برطرف کردن آن می کوشند.

نارساخوانی در طول تاریخ به نامهای استرنوسمبولی (اورتون 1937) و یا الگز یا به معنی کوری کلمه و نقص و جزئی در کار مغز، دیس لکسی؛ برای اولین بار برلین در سال 1872 این کلمه را که معادل کوری کلمه بود برای کودکان با مشکلات خواندن به کار برد.

در فرهنگ روانشناسی ،نارسا خوانی را به هر گونه ناتوانی در خواندن اطلاق می کند که بواسطه ی آن کودکان از سطح پایه ی کلاس خود در زمینه ی خواندن عقب می مانندوهیچگونه شواهدی دال برنارساییهایی چون آسیب عمده ی مغزی یا مشکلات هیجانی و فرهنگی و نیز زبان گفتاری وجود ندارد. نارسا خوانی اصطلاحی است برای کودکانی که علیرغم هوش طبیعی قادر به خواندن نیستند.این کودکان ممکن است واژه های بسیاری را بدانند و به راحتی انها رادر مکالمه بکار برند اما فادر به درک و شناسلیی نشانه های نوشتنی یا چاپی آن نیستندبرخی هم ممکن است حتی واژه ها را بخواننداما مفهوم انها را درک نکنند.معلمان معمولا این گروه را در ردیف عقب مانده ذهنی ویا بعنوان کودکان تنبل که کوششی برای یادگیری نمیکنند،می شناسند.
این گروه از کودکان معمولا مشکلاتی در جهت یابی فضایی،تشخیص راست و چپ ،بالاوپایین ،توالی حروف وکلمات وهماهنگی بین چشم ودست دارند.نسبت پسران 3برابر  بیشتر از دختران است.

نکته قابل توجه این که در زبان فارسی مشکل عدم بکار گیری اعراب در کلمات ،مشکل حروفی که نوشته میشوند اماتلفظ نمی شوند(خواهر)ونیز مشکل حروف همصدا(ث،ص،س)وجود داردکه امر خواندن رابرای کودکانی که در بدو یادگیری خواندن هستند با مشکل مواجه می کند.بنابراین،دشواریهای خواندن در این دوره باید امری طبیعی محسوب شود مکر اینکه شدت یا تداوم داشته باشد.

 لازم به ذکر است که  اکثر محققان و معلمان بر این باورند اگر شناسایی و تشخیص نارساخوانی کودکان در پایه ی اول و دوم انجام شودبیشتر از 80درصدبه لحاظ مهارت در خواندن به حد پایه ی تحصیلی خود ارتقامی یابند.امااگردرصد موفقیت در پایه ی بالاترپنجم 10الی15درصد می باشد.  

دیدگاه های نارساخوانیدو دیدگاه مطرح شده توسط صاحب نظرانی چون راتر، واتیمور در مورد نارساخوانی عبارتند از:

1- نارساخوانی ساده؛ تأخیر در رشد تکامل بسیاری از جنبه های مختلف از جمله راه رفتن. انجام حرکات ریز و درشت. در تکالیف ساختمانی مانند کپی کردن و...

2- نارساخوانی ویژه که تأخیر کلی و عمومی در این نوع وجود ندارد ولی از لحاظ گفتار و زبان تأخیر دارند.

در تقسیم بندی دیگر دیس لکسی به دو گروه عمده تقسیم شده است:

1- نوع شنیداری avdijovy     2- نوع بینایی: visal

در دیس کلسی شنیداری اختلالاتی در تشخیص شنیداری، صداهای گفتاری و ترکیب آنها، نام بردن آنها و توالی شنیداری یا حافظه مسلسل نیز مشکل خواهند داشت.

در کودکان مبتلا به دیس لکسی بینائی: کودک در تشخیص بینایی، درک بینایی، جهت یابی و رعایت توالی و ترتیب مشکلاتی دارند در صورت اجرای برنامه درمانی مناسب می توانند از طریق شنیداری بیاموزند.

علائم و تظاهرات بالینی کودکان مبتلا به دیس کلسی:

1- اشتباه در رعایت کردن جهات

2- اختلال در نوشتن و هجی کردن دیکته و تأخیر زبانی

3- اختلال در تمایز انگشتان

4- ضعف در انبار حافظه

5- ناهنجاری مربوط به برتری طرفی و غالبیت مغز

6- عوامل مربوط به مادر و زمان تولد

7- اختلال در عملکرد حرکتی و سیستم عصبی

8- ناتوانی خانوادگی یا ارثی

ویژگی اختلال در خود کودک

او در خواندن کند و ناروان است حرکات برگشتی چشم وجود دارد. از وسط کلمات می خواند. حروف را می شناسد، برخی کلمات را به صورت آئینه وار یا معکوس می خواند.

مثل در ß رد           غم ß من

عوض کردن جای وا که ها یا قاطی شدن صداها. ترکیب کردن چند صدا.

اختلال در دیکته، هجی کردن و نوشتن و ریاضیات، عدم توانایی نوشتن عقاید خود را قالب بیان نوشتاری کودکان مبتلا به دیس کلسی در حافظه کوتاه مدت مشکل دارند، در صورتیکه حافظه درازمدت خوبی دارند.

روش های آموزشی برای افراد نارساخوان

1- از آنجا که هر انسانی در نوع خود موجودی یگانه و منحصر به فرد است. روشهای آموزش نیز بر مبنای ویژگی ها و نیازهای حاصل هر فرد باید متفاوت باشد. مانند شنیدن و یا دیدن... که هرکدام یک مسیر ادراکی هستند. ولی مجموعاً می توان در هر فردی یک سیر ادراکی بهینه یافت که بیشترین و بهترین یادگیری از آن طریق صورت گیرد.

2- شیوه های آموزشی که به اصلاح و تقویت مسیر یا مسیرهای ادراکی معیوب می پردازند.

3- ترکیبی از دو شیوه فوق: یعنی در آموزش در بدو امر از طریق مسیرهای حسی سالم و قوی در طی زمان به طور جداگانه برای ترمیم و اصلاح مسیر ادراکی معیوب برنامه ریزی می شود. در هنگام آموزش باید دقت کرد که بی جهت بر روی مسیری خاص تاکید نشود.

داشتن یک ارزیابی دقیق از نوع مشکلات کودک و چگونگی مسیرهای ادراک وی نقش بسیار اساسی در چگونگی روند آموزشی و اصلاح نارساخوانی خواهد داشت. در آخر با بررسی دقیق یادگیری از مسیرهایی که کودک می تواند یاد بگیرد، می تواند مسیرهای ادراکی معیوب و بهترین روشهای آموزشی خاص هر کودک را پیدا کند.

تمرینات شنیداری

1- تمرینات در رابطه با قضاوت تشابه یا تفاوت واج یا واژه مثلاً واجی که در موقعیت های اول، وسط و آخر عوض می شود. (بار- تار)   (شیر- شیر)    (اسب- است)       (باد- ناز)

2- تکرار قافیه در کلماتی که درمانگر تلفظ می کند (بار- مکار- دار- خار- زار و کودک باید قافیه را تشخیص دهد.

3- از بین تصاویر مختلف تصاویری که با صدای مورد نظر درمانگر شروع می شود پیدا کند.

4- تکرار کلمات و یا صداهایی که درمانگر تلفظ می کند با همان توالی و نظم

5- درمانگر کلماتی را تلفظ می کند و کودک کلماتی را که با صدای یکسان شروع و یا تمام می شوند تشخیص می دهد. می توان از 2 واژه شروع و رفته رفته افزایش داد.

مثل (ماه- راه- متکا) (گوش، دیشب، آتش)

6- کودک کلماتی را بسازد که صدای مورد نظر درمانگر در اول یا آخر کلمه باشد.

7- درمانگر لیستی از کلمات را می خواند و از کودک می خواهد به محض شنیدن هر کلمه، همان کلمه را با حذف واج اول بگوید (مثل مادر ß آدر) و یا حذف واج آخر (موتور ß موتو)

8- درمانگر کلمات مرکب را برای کودک بخواند کودک کلمات تشکیل دهند کلمه مرکب را جدا کند نظیر کارخانه ß کار و ß خانه

تمرینات بینایی:

بسیاری از تمرینات شنیداری را می توان به صورت نوشتاری درآورد و برای تقویت ادراک بینائی استفاده کرد. به هنگام تقویت ادراک بینایی کودک در مورد حروف باید به نقاط توجه خاصی مبذول داشت. نقطه نقش بسیار مهمی در تمایز حروف زبان فارسی دارد. با جلب توجه کودک به تعداد نقاط، موقعیت مکانی نقاط می توان گام موثری در پیشرفت خواندن و نوشتن برداشت.

* برای جلب نظر کودک به تعداد وضعیت نقاط می توان از آموزشهای زیر استفاده کرد:

1- درمانگرتعدادی کارت به کودک می دهد. کودک باید سریعاً این کارت ها را به گروه های 1-2-3، نقطه ای تقسیم بندی کند. (رفته رفته از بزرگی نقاط کاسته و نقاط به یکدیگر نزدیک می شوند)

2- تشخیث تعداد نقاط در یک کارت.

3- تشخیص موقعیت مکانی نقاط در یک کارت

4- به خاطر سپردن حروف روی کارت و تشخیص کارت حرف از بین کارتهای دیگر (در این تمرین می توان بجای حرف از کلمه استفاده کرد)

5- روش بنیائی- حرکتی- درمانگر کلمه ای را روی کارت نوشته. به کودک نشان می دهد و می خواند با دقت آن را دیده و به خاطر بسپارد و سپس به صورت ذهنی بیان کند.

6- کودک باید بتواند در یک مستطیل 4 کادره حرفی را که متفاوت از بقیه حروف است تشخیص دهد. تمرینات اولیه حروف باید تمایز بیشتری با یکدیگر داشته باشند و رفته رفته این تمایز کمتر شود با کلمات هم این تمرین انجام شود (شیر- زیر- شیر- شیر)

7- تشخیص کلمه ای که با حروف متفاوتی با کلمات دیگر شروع می شود و آن را پیدا کند نظیر (رگ- رد- وام- روز)

8- درمانگر فرم نوشتاری صحیح کلمه را به همراه فرم نوشتاری اشتباه همان کلمه به کودک نشان می دهد و از کودک می خواهد تشخیص دهد کدام کلمه درست است. نظیر (صابون- سابون) تکرار زیاد این تمرین زیاد مناسب نیست و بیشتر توجه کودک را به خطاهایی که ممکن است از لحاظ نوشتاری در کلمات پیش آید جلب کرد و به خصوص تمرکز او را نسبت به حروفی که صدای یکسان دارند افزایش دهد و به نقش حافظه بنیایی در یادگیری فرم نوشتاری کلمات جلب کند.

 9- استفاده از واژه های کلیدی به همراه تصویرتمرینات مربوط به حواس دیگر

- لمس حروف برجسته و تشخیص و نام بردن آنها

- ردگیری حروف بسیار بزرگ نوشته شده با انگشت و تلفظ صدای حروف (روش جسمی- حرکتی)

- استفاده از حواس بنیائی و شنوایی- حرکتی و لامسه در یادگیری حروف و کلمات با استفاده از وسایلی همچون کاغذ سمباده- خاک رس و یا غیره (روش چند حسی)

در آموزش کودکان نارساخوان به موارد ذیل باید توجه شود:

الف: رشد مهارتهای زبانی (در زمینه نحو و معنا)

1- تصحیح خطا در جملات که می تواند نحوی با معنایی باشد. نحوی؛ مثل حسن و محمد آمد معنایی؛ روزها ستارگان در آسمان می درخشند.

2- تکمیل جملات و کلمه حذف شده که ممکن است. فعل، فاعل، مفعول، ضمیر و قید و صفت و یا... باشد.

3- پاسخ دهی کودک به سئوالات درمانگر بعد از خواندن متن

ب: گسترش واژه گان: مفهوم کلماتی که برای کودک مشخص نیست متناسب با سن کودکج: تحقیق کلمه

د: توضیح مفاهیم مربوط به کتاب –مفهوم جمله- پاراگراف

ح: تحلیل کلمه -1-تحلیل آوایی (صوت املائی)

2- تحلیل ساختاری –پیشوندها و پسوندها. ریشه کلمه ها و ضمائم حروفی

3- پیکربندی با کمک طول و شکل و شناسایی کلمه

4- نشانه های تصویری

5- تحلیل بافتی

6- باید از تحلیلهای متنوع همزمان با هم و با توجه به شرایط استفاده نمود.

هـ - ارتباط حرف و نام و صدا

و- رشد مهارتهای رویارویی با لغات

س- تسلط روی ساختهای مختلف هجایی

ر- روانی و شیوایی در امر خواندن

ظ- افزایش سرعت خواندن

ی- ایجاد علاقه و انگیزه در امر خواندن

ک- عدم آموزش فشرده و تشویق به موقع کودک

- درمانگر در طول یکی دو روز بعد از یادگیری هر مطلبی مجدداً آن را مرور کند و از ساده ترین اطلاعات که فهم آن ها ساده است و کودک با آن ها آشناست استفاده کند.

- درمانگر باید به والدین و معلمان کودک بیاموزد که تا حد امکان اجازه ندهند مشکلات زبان نوشتاری کودک، وی را از پیشرفت بازدارد. بسیاری از نارساخوانها علی رغم این مشکلات به رتبه های بالای تحصیلی در دانشگاه نائل آمده اند.

ملاکهای تشخیص نارساخوانی 

1-داشتن هوش تقریبا متوسط یا بالاتر از متوسط

2-داشتن حواس سالم بویژه حس بینایی وشنوایی

3-برخورداری ازامکانات محیطی و آموزشی مناسب

4-نداشتن مشکلات شدید رفتاری

 5- نازل بودن سطح توانایی خواندن دانش اموزدر مقایسه با توان ذهنی ،سن تقویمی وامکانات آموزشی وی.

 که شامل مصادیق زیر می شود:

 1-5-اشتباه کردن کلمات شبیه به همانند غاز و غار،چای وجای ،بهارونهار

 2-5-حدس زدن کلمات بادر نظر گرفتن حروف اول واخرکلمات

 3-5-آئینه خوانی یاوارونه خوانی کلمات مانند زور بجای روز

 4-5-مشکلات شدید در هجی کردن کلمات

5-5-حذف کلماتی مانند"را"از"که"و.....

6-5-اضافه کردن برخی از حروف وکلمات

7-5-حذف برخی از حروف وکلمات

8-5-جایگزینی برخی از حروف وکلمات به جای یکدیگر

 9-5-درک نامرتب حروف

 10-5-اشتباهات مرتبط باعدم درک معنای جمله وارزش دستوری متن نوشته شده

 11-5-دشواری در تشخیص جز از کل

 12-5-خواندن کودکان نارسا خوان دارای  آهنگی همراه باتردید و مقطع است و گاهی متن نوشته شده را با اهنگی میخوانند که با معنای آن مطابقت ندارد.

 13-5-در نهایت بی میلی وانزجار ازیادگیری خواندن

انواع نارسا خوانی

 عمده ترین دسته بندی نارسا خوانی شامل دو گروه است

.الف- نارسا خوانی بینایی    ب-نارسا خوانی شنوایی

   نارسا خوانی بینایی

 مایکل باست وجانسون عقیده دارندکه نارساخوانان بینایی اختلالاتی در ادراک و حافظه ی بینایی دارند.این افراد معمولادر جهت یابی ،تمیز اندازه وشکل،تشخیص کلمه بعنوان یک کل وپردازش بینایی وتجسم فضایی دچار دشواری هستند.،لذا نمیتوانند حروف وکلمات را ازیکدیگرتمیز دهند،یا از روی کلمات، آنها راکپی کنند.

ازطرف دیگر می دانیم که کودکان با آسیبهای بینایی در حرکات چشمهایشان از طرف راست به چپ یا چپ به راست وتعقییب حروف وکلمات چاپ شده دارای مشکل هستندو معمولا آنها چشمهایشان را روی خط جلو وعقب می برند.

 نکته:نقص در فرایند بینایی باید مورد توجه باشد و لذا اجرای آزمون بینایی برای تشخیص مشکلات بینایی کودکان  بعنوان بخشی از فرایندتشخیص بسیار حائز اهمیت است.     

                                               نارسا خوانی شنوایی

کودکان با نارسا خوانی شنوایی میتوانند محرکهای بینایی را تشخیص دهند،اما نمی توانندبین حروف وصدای آنها ارتباط مناسب برقرار کنند.این گروه معمولا در تشخیص صداهای گفتاری،ترکیب صداها،نامگذاری،پردازش شنیداری،توالی حافظه ی شنیداری،هجی یا ترکیب صداها برای خواندن کل کلمه مشکل دارند.تحقیقات نشان می دهد که فرایند شنوایی در کودکان نارسا خوان کندتر از کودکان عادی است. ونیز این کودکان به زمان بیشتری برای فرابری آگاهیها از طریق شنوایی وبینایی نیاز دارندکندی فرایند شنوایی،زمان لازم برای ورود اطلاعات به حافظه ی کوتاه مدت را نمی دهد،بدن ترتیب بسیاری از مطالب که به کودک عرضه می شودبدون اینکه وارد حافظه ی کوتاه مدت شود از دست می رود و لذا به حافظه ی بلند مدت نیز منتقل نمیشود.

پیشنهادهای  آموزشی

 معلمان عزیزاین را در نظر داشته باشند که درمان نارسا خوانی پرزمان ترین درمان میباشد،لذا نکات قبل از درمان در زیر توصیه میگردد.

 1-آموزش باید انفرادی و با توجه به نارساییهای کودک تنظیم شود.

2-آموزش باید از سطحی از سلسله مراتب یادگیری که درآن کودک مشکل دارد،شروع شود.
3-آموزش براساس آمادگی وانگیزش کودک تنظیم شود.

 4-آموزش بر اساس تحمل کودک تنظیم شود.

 5-استفاده از روش آموزش چند حسی

 6-عدم برنامه ریزی صرفا بر اساس ناتوانی کودک

چگونگی ترمیم نارساخوانی

  ترمیم نارسا خوانی بینایی

 برای درمان این کودکان ازروش فنوتیک استفاده میکنیم.

در این روش آموزش، از صداهای مجزا که تدریجاباهم ترکیب می شوندوکلمات رابوجود می آورند،شروع می کنیم.مربی چند حرف بیصدا راکه ازنظرصداوظاهر کاملامتفاوتند،مانند"م،س،ت"بر می گزیند.سپس هریک را بر کارتی تایپ می کند،آنگاه با نشان دادن آن حرف به کودک،صدای آنرادرمی آورد،وکودک را تشویق به تلفظ صدای آن میکند.بعداز اینکه کودک شکل وصدای حرف راآموخت،از او خواسته میشودبه کلماتی که بااین حرف شروع می شودفکر کند.پس از فراگیری چند حرف بیصدا،فعالیت تغییر می کند،ودر تمرینی دیگرترکیب صداهاونیز حروف با صداوبه دنبال آن جملات ساده وکوتاه ودرنهایت داستان به کودک آموخته می شود.

ترمیم نارسا خوان شنوایی

 ذکر این نکته لازم است که هرچند آموزش از طریق شنوایی انجام می شود،اماهدف بهبودبخشیدن به مشکلات بینایی است.لذافعالیتهایی چون:جور کردن تصاویر وکلمات نوشتاری،نقاشی خطوط اصلی کلمات واشیا توصیه می گردد.بدین گونه به کودک می آموزیم که هرکلمه شکل ومفهوم مشخصی دارد.

برای درمان کودکان نارسا خوان شنوایی روش آموزش کل کلمه به صورت نوشتاری توصیه می شود.مثلا" کارتی راکه حاوی عکس "سگ"ونیز کلمه ی سگ است به کودک نشان می دهیم وهمزمان کلمه را بیان می کنیم وازاومی خواهیم کلمه را تکرار کند.یادر آموزش کلمه " پریدن"از کودک می خواهیم که عملا بپرد وبلافاصله کارت حاوی کلمه ی پریدن را به اونشان میدهیم واوراتشویق به تلفظ آن می کنیم

8-تاکید بر آموزش مهارتهای کلامی وغیر کلامی

9-آموزش وتقویت ادراک در صورت لزوم انجام گیرد واز پیشداوری در مورد چنین آموزشی پرهیز شود.

10-استفاده از نتایج حاصل از آزمایشهای روانی وجسمی در تنظیم برنامه ی آ موزشی

 11-توجه به متغیرهای چون مجاورت کودک با دبگران،سرعت فراگیری موادآموزشی و.......

برگرفته از روانشاسی اختلالات