سنجش مشاهده ای

سنجش وارزشیابی تحصیلی وتربیتی

مصاحبه ای در مورد سنجش مشاهده ای

سنجش مشاهده ای برای معلمان، نقش راهنما، تسهیل کننده و یاری کننده را در فرایند یاددهی-یادگیری ایفا می کند. مشاهده در ارزشیابی توصیفی به عنوان یک روش مترقی و نوگرا، نقش مهمی ایفا می کند و جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است.

معلم می تواند از طریق مشاهده دانش آموزان را در بسیاری از اهداف آموزشی، ارزیابی کرده و از نتایج این ارزیابی در راستای بهبود فرایند یاددهی-یادگیری استفاده کند.

 تاکنون 4 ابزار از ابزارهای سنجش دانش آموزان در ارزشیابی توصیفی را معرفی و بررسی کردیم. این هفته مجددا به سراغ سید محمدرضا موسوی زاهد، کارشناس مسئول ارزشیابی تحصیلی آموزش و پرورش استان اصفهان رفتیم تا به معرفی و بررسی روش مشاهده بپردازیم.

*در ارزشیابی توصیفی مشاهده چه تعریفی دارد؟

برای مشاهده تعاریف مختلفی آورده اند که در یکی از این تعاریف، مشاهده یعنی دیدن دقیق، هدفمند و مطابق با آنچه که هر رویداد یا پدیده هست. از این رو سنجش مشاهده ای برای معلمان نقش راهنما، تسهیل کننده و یاری کننده را در فرایند یاددهی-یادگیری ایفا می کند.

*روش صحیح مشاهده، چگونه است؟

زمانی می توان از مشاهده بهره برداری کاملی نمود که مشاهده به صورت صحیح انجام گیرد، به عبارت دیگر در مشاهده کل رفتارهای دانش آموزان مد نظر خواهد بود، صرف نظر از آنکه خوب یا بد، به هنجار یا نابهنجار، مثبت یا منفی باشد.

البته تنها مشاهده کفایت نمی کند بلکه این مشاهدات باید به طور منظم یادداشت شود تا پیرامون تحقق اهداف درسی و انتظارات معلم برای دانش آموزان، به درستی قضاوت شود.

*مشاهده چند نوع دارد؟

در کتابهای مختلف تقسیم بندی های متفاوتی برای مشاهده ذکر کرده اند . به طور مثال در کتاب روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، اثر باقر ساروخانی، مشاهده به 12 نوع متفاوت تقسیم شده و بهمن قره داغی در کتاب خود به چهار نوع مشاهده اشاره نموده است.

اما به طور کلی در این روش از 4 نوع مشاهده استفاده می شود.

            1.مشاهده مستقیم: زمانی که معلم ، لازم می بیند بین دانش آموزان حضور یافته و با اتکا به حواس خود و سایر ابزارهای مناسب به مشاهده رفتار دانش آموزان بپردازد، مشاهده ی مستقیم انجام شده است.

            2.مشاهده ایستا: در این روش معلم مانند یک دوربین ثابت عمل می کند به عبارت دیگر معلم در مکانی که اشراف خوبی به دانش آموزان داشته باشد مستقر می شود و به کسب اطلاعات از دانش آموزان می پردازد. بدیهی است این مشاهده و جمع آوری اطلاعات بر اساس هدف مورد نظر معلم صورت می گیرد.

            3.مشاهده ی غیر مستقیم: در این نوع مشاهده، معلم نقش مستقیم یا ایستا ندارد بلکه در فرصتی مناسب، مستندات جمع آوری شده توسط ابزار خاص به طور مثال دوربین عکاسی را مشاهده نموده و اطلاعات لازم و هدفمند را ثبت و سازماندهی می کند.

4.مشاهده ی تلفیقی: همانگونه که از اسم این روش مشخص است روش مذکور تلفیقی از سه روش قبل است.

*سنجش مشاهده ای چه امتیازاتی دارد؟

            1.سنجش مشاهده ای این توان را به معلم می دهد تا  به جزییات فرایند آموزش، توجه خاص داشته باشد.

2.معلم می تواند در قالب دقت به جزییات، تجارب آموزشی خود را افزایش دهد.

            3.در پی سنجش مشاهده ای قضاوت و ارزشیابی معلم از دانش آموزان اعتبار می یابد .

4.معلم با اتکا به اطلاعات حاصل از این نوع سنجش گام بعدی خود در تدریس را آگاهانه برمی دارد و با اعتماد به نفس، قضاوت خود را در مورد دانش آموزان انجام می دهد.

البته باید اشاره کرد سنجش مشاهده ای محدودیت هایی نیز دارد به طور مثال یکی از این محدودیتها، نیاز به تجربه، آگاهی و تخصص کامل در طراحی و تنظیم ابزارهای سنجش مشاهده ای است؛ از طرف دیگر در هر جلسه تنها می توان تعداد محدودی از دانش آموزان  را با این روش ارزیابی نماید.